Oświetlenie LED
Oświetlenie LED to najnowocześniejsze i najoszczędniejsze źródło światła powszechnie wykorzystywane w codziennym życiu. Chociaż pozwala oszczędzić przynajmniej 80% energii elektrycznej w stosunku do tradycyjnych żarówek, jest też znacznie bardziej zaawansowana technologicznie, a przez to bardziej skomplikowana w zakupie i eksploatacji. Ale bez obaw – dzięki naszemu poradnikowi wszystko będzie proste!
Oświetlenie LED vs. tradycyjne
- zasada działania – w klasycznej żarówce źródłem światła jest żarzący przewodnik wykonany z wolframu, w lampach LED – dioda elektroluminesencyjna
- żywotność – żarówka LED może działać nawet 40 000 – 100 000 godzin zanim natężenie światła spadnie o 30-50%. Tymczasem tradycyjna żarówka jest obliczona na 1000 godzin, a jej przepalenie jest nagłe
- zużycie prądu – tradycyjna “setka” zużywa 100 W prądu, świecąca tak samo jasno żarówka LED 18 W – różnica w oszczędności energii jest więc ogromna!
- temperatura pracy – zarówno tradycyjna żarówka jak i LED mogą pracować w niskich temperaturach, jednak ten drugi typ oświetlenia nie jest przeznaczony do miejsc o bardzo wysokiej temperaturze z racji faktu, że diody LED są wrażliwe na wysokie temperatury
- współczynnik oddawania barw (CRI) – w tradycyjnych żarówkach wynosi on blisko 100, w LED zaledwie 80-90. W codziennym użytkowaniu nie ma to jednak żadnego znaczenia
- możliwość stosowania w ściemniaczach – oświetlenie LED nie nadaje się w większości do ściemniaczy – jest elementem elektronicznym, który musi być zasilany niskim i stałym napięciem.
- barwa światła – barwa światła tradycyjnych żarówek jest stała, tymczasem oświetlenie LED może wytwarzać światło dowolnego koloru. Dostępne źródła Światła LED zawierają informację o temperaturze światła (zwykle w zakresie 2500-6500 K)
- odporność na częste włączanie – tradycyjne żarówki w momencie włączenia pobierają znacznie więcej prądu, niż podczas późniejszej pracy a ich częste włączanie skraca żywotność. Oświetlenie LED jest wolne od tych wad
Światło LED a wzrok
W świadomości wielu pokutuje jeszcze przekonanie o niekorzystnym wpływie światła LED na wzrok. Wzięło się one z początków niedoskonałej jeszcze technologii oraz najtańszych wyrobów niskiej jakości. Na jakie kwestie powinniśmy zwracać uwagę?
- migotanie – może pojawić się w przypadku żarówek z nieefektowną elektroniką sterującą diodami. Chociaż nie jest możliwe wychwycenie go gołym okiem (za wyjątkiem najbardziej ekstremalnych przykładów), możemy przekonać się o jego występowaniu poprzez skierowanie obiektywu aparatu na źródło światła. Poziomie pasy będą świadczyły o migotaniu, które po dłuższym czasie może męczyć oczy, powodować ból głowy, dezorientację, rozbicie i mroczki przed oczami. Gwarancją braku migotania jest dobra przetwornica CCD.
- niebieskie światło – najtańsze, niemarkowe żarówki mogą emitować zbyt duże natężenie składowej niebieskiej barwy światła z racji złej jakości luminoforu. Jednak markowe produkty są badane pod tym względem, więc możemy być spokojni o wartości emitowanego światła
- oślepianie – ponieważ niewielka dioda może emitować bardzo dużo światła, wzrasta ryzyko oślepienia.
- zawartość ołowiu, arsenu, miedzi, niklu – wbrew temu, co można przeczytać, oświetlenie LED nie zawiera tych substancji. Natomiast trujący ołów jest zawarty w świetlówkach (lampach fluorescencyjnych), również uważanych przez niektórych za ekologiczne źródło światła z racji małego zużycia prądu
- promieniowanie UV – LED, w przeciwieństwie do świetlówek, nie wytwarzają szkodliwego dla wzroku i skóry promieniowania UV
Jakość oświetlenia LED – różnice są gigantyczne!
Diody LED, w przeciwieństwie do tradycyjnych żarówek lub świetlówek, są produktami bardzo zaawansowanymi technologicznie a jednocześnie wrażliwymi i delikatnymi. Rozwój dobrych diod wymaga dużych nakładów finansowych i zaplecza, co przekłada się na znacznie wyższą cenę gotowego produktu. Powstaje zatem duża pokusa, by pewne rozwiązania skopiować i sprzedawać taniej – jednak nie jest to tak proste. W efekcie różnice jakościowe pomiędzy różnymi źródłami LED są bardzo duże. O jakie dokładnie różnice chodzi?
- jakość światła – chodzi tu o takie parametry, jak migotanie niebezpieczne dla wzroku, temperatura barwowa, dziwny odcień światła (np. zielonkawy lub pomarańczowy), niski współczynnik oddawania barw. Dodatkowo tanie wyroby “made in China” mają tak skonstruowaną optykę, że dają celowo skupione światło oszukując urządzenia pomiarowe odnośnie ilości lumenów
- skuteczność świetlna – pomimo podanych wysokich wartości katalogowych
- wykonanie – wspominaliśmy, że diody LED są wrażliwe na wysoką temperaturę. To właśnie z tego powodu istotne jest zastosowanie dobrej jakości materiałów odprowadzających ciepło.
- odporność na przepięcia – tanie, niemarkowe żarówki są tak delikatne na jakość prądu, że szybko mogą ulec zużyciu. Szczególnie przestrzegamy tu przed chińskimi taśmami LED
- bezpieczeństwo użytkowania – tanie żarówki kupione na zagranicznych serwisach typu AliExpress lub “na bazarze” mogą nie posiadać znaku “CE” lub posiadać łudząco podobne oznaczenie rozwijane jako “China Export” – jest to oczywista próba wprowadzenia w błąd nieświadomego użytkownika.
- komfort dźwiękowy – najgorszej jakości żarówki wydają niekiedy dziwne odgłosy, na co skarżą się użytkownicy na licznych forach
Parametry, na które koniecznie zwróć uwagę
Jeżeli wciąż określamy zdolność świecenia żarówki za pomocą Watów, skorzystajmy z niniejszej tabeli przygotowanej na podstawie rozporządzenia Komisji Europejskiej – dzięki temu bez problemów dowiemy się, jakiej wartości w lumenach poszukujemy
- strumień świetlny -wyrażony jest w lumenach i określa, jak silne będzie emitowane światło. Natomiast moc żarówki w Watach nie określa dokładnie ilości uzyskanego światła, do czego byliśmy przyzwyczajani przez całe dziesięciolecia
- moc – wyrażona w Watach [W] określa, ile prądu zużyje żarówka
- efektywność świetlna – wyrażona w [lm/W] mówi o tym, ile lumenów uzyskamy z jednego Wata
- współczynnik oddawania barw CRI – wyrażony w [Ra], mówi o wierności oddawania barw przedmiotów przy sztucznym oświetleniu. Dla światła słonecznego przyjmuje się wartość Ra=100. Do codziennych zastosowań wystarczą żarówki o współczynniku 80 Ri lub lepszym
- barwa światła CCT- wyrażona w Kelwinach [K]. Im niższa wartość, tym światło jest cieplejsze.
- barwa ciepła (poniżej 3300 K) najlepiej pasuje do miejsc, które służą do relaksu. Tworzy atmosferę domowego ciepła i bezpieczeństwa. Jest polecana do sypialni, salonu czy przedpokoju
- barwa neutralna (3300 – 5300 K) polecana jest do łazienek, kuchni, biur
- barwa zimna (powyżej 5300 K) daje wrażenie czystości, a jednocześnie działa pobudzająco do pracy. Dobrze komponuje się z wnętrzami nowoczesnymi i modernistycznymi, jest często wykorzystywana w sklepach, aptekach, drogeriach
- kształt żarówki – w źródłach światła LED spotykamy się z obudowami bardzo różnych rozmiarów. Zwróćmy uwagę, czy całość zmieści się w obudowie np. lampy! Niektóre obudowy potrafią być naprawdę duże.
- typ gwintu – sposób połączenia żarówki z obudową. Ponieważ nowoczesne żarówki mają kilka rodzajów gwintów, zwróćmy uwagę, by zawsze kupić źródło światła z właściwym gwintem!
| Popularne rodzaje gwintów żarówek | ||
| E27 |  | klasyczny, najpopularniejszy gwint, znany z tradycyjnych żarówek – tzw. “gruby/szeroki gwint” |
| E14 |  | klasyczny gwint, stosowany zwykle w mniejszych lampkach, tzw. “cienki/wąski”. Doskonale znany z żarówek tradycyjnych |
| GU10 |  | reflektorowy, montowany na zatrzask – po włożeniu w otwory należy wykonać jedynie niewielki obrót |
| MR16 |  | stosowany w podwieszanych sufitach i oświetleniu dekoracyjnym, tzw. “wąskie widełki” |
| MR11 |  | podobny do MR16 |
| G4 |  | wtyk z długimi widełkami, najczęściej występuje w oświetleniu punktowym. Pracuje w napięciu 12 V |
| G9 |  | wtyk z trzonkiem “sztyftowym”, jest używany do niewielkich żarówek stosowanych w kinkietach łazienkowych i nowoczesnych żyrandolach |
| ES111 |  | działa na tej samej zasadzie, co GU10 |
| G45 |  | gwint grubszy od E27, często występuje w żarówkach dekoracyjnych |
| G53 |  | żarówki z tym rozstawem są stosowane przeważnie do oświetlenia wystaw sklepowych |
Termin “żarówka LED” zastosowany poprzez analogię do tradycyjnej żarówki jest tak naprawdę niewłaściwy. Zamiast tego powinniśmy mówić o “źródle światła LED” i taki termin jest stosowany w profesjonalnym użytku. Alternatywnie można używać określenia “lampa LED”.
Polecane źródła światła (“żarówki”) LED
